چین اولین شریک تجاری ایران در بین تمام کشورهای جهان به حساب می‌آید. سال گذشته از مجموع 73 میلیارد دلار واردات و صادرات کشور، 19 میلیارد دلار آن به تجارت خارجی غیرنفتی ایران با چین اختصاص پیدا کرد. کشور چین یکی از قطب‌های اصلی تولیدکننده فولاد و صادرکننده عمده آن به کشورهای مختلف جهان، به خصوص ایران محسوب می‌شود. با این حال برای تولید این محصول، به کشورهای دارای منابع غنی سنگ آهن و شمش فولادی- مواد اولیه تولید فولاد- وابسته است. در همین راستا ایران نیز، به عنوان اصلی‌ترین صادرکننده منابع سنگ آهن و شمش فولادی به چین فعالیت می‌کند.
در همین خصوص کارشناسان تجارت ایران و چین با یعقوب استیلاف، از فعالان حوزه صادرات مواد اولیه تولیدات فولادی به چین و واردات محصولات نهایی از این کشور به گفتگو پرداخته‌اند.
استیلاف سابقه 27 ساله تجارت با چین را در کارنامه خود دارد. او عضو هیئت موسسین اتاق بازرگانی ایران و چین است و در دوره خدمت اسداله عسگراولادی عضو هیئت مدیره اتاق بازرگانی ایران و چین و دو دوره بازرس قانونی ایران و چین بوده است. یعقوب استیلاف در حال حاضر عضو علی البدل هیئت مدیره اتاق بازرگانی ایران و چین، عضو هیئت مدیره اتاق بازرگانی ایران و استرالیا، مدیرعامل شرکت تولیدی و بازرگانی هوران مهر و همچنین رئیس هیئت مدیره شرکت اچ ام سی شانگهای چین است.
از مواد اولیه فرآورده های فولادی تا تولید مصنوعات آن
چین برای تولید و صادرات فولادی ، نیاز به مواد اولیه و انرژی برای تولید آن دارد. به گفته استیلاف، ایران یکی از چهار صادرکننده اصلی سنگ آهن و شمش فولادی ، بیلت و کنسانتره به چین محسوب می‌شود.
ایران تاکنون محصولات فولادی زیادی را از چین وارد کرده است. پیش از سال ٢٠١٠ ميلادي واردات آهن آلات ساختماني از قبيل تيرآهن ، ميلگرد ، نبشي و…. بسيار زياد بود. اما با تغییر رويكرد دولت چين، مبني بر صادرات محصولات با تكنولوژي بالاتر، این کشور به صادرات در زمينه‌هاي آهن آلات كربن استيل، استنلس استيل و آلومنيوم مشغول شد.
در حال حاضر بيشترين واردات ايران از چين در زمينه ورق و لوله هاي كربن استيل براي مصارف صنعتي و نفت و گاز است. بعد از آن، ورق های استنلس استيل برای مصارف دكوراتيو، آسانسوري، سطوح براق و همچنین لوله هاي دكوراتيو مورد استفاده در صنايع لبني و غذايي، دكوراسيون و مصرف صنعتي در حوزه پتروشيمي، بیشترین میزان صادرات چین به ایران را تشکیل می‌دهد.
کند شدن صادرات محصولات فولادی چین
تغییرات زیاد قیمت فولاد و وضع برخی قوانین صادراتی جدید از سوی کشور چین باعث شده است تا تصویر روشنی از آینده قیمتی فولاد در اختیار واردکنندگان و فعالان صنعتی کشور نباشد. استیلاف معتقد است که پس از همه گيري ویروس كوريد ١٩ در جهان، صنعت فولاد چين به دلیل كند شدن روند تامين سنگ آهن و مواد اوليه از ساير نقاط دنيا، دچار بحران شدیدی شد. در چنین شرایطی دولت چين برای حمايت از بازار مصرف داخلي و افزایش ذخیره محصولات فولادي ، دست به تغييراتي در قوانين صادراتي زد. در همین راستا مشوق‌هاي صادراتي را از بسته‌هاي حمايتي حذف کرد و به این ترتیب، قيمت صادراتي فولاد 15 درصد رشد کرد.
این اتفاق به طور طبيعي در رقابت قيمتي، كليه بازارهاي جهاني را تحت تاثیر قرار داد. چین در اقدامي دوباره جهت حمايت از بازار مصرفی داخلی خود، طرح ماليات بر صادرات را مطرح كرده است. با تصویب نهایی این طرح صادر كنندگان ضمن از دست دادن مزيت صادراتي، باید ماليات بر صادرات هم بپردازند. اين سياست‌هاي چين باعث كندي در روند صادرات محصولات فولادي می‌شود.
وابستگی بازار فولاد ایران به چین
کارشناسان صنعتی آمریکا و اروپا معتقدند که صادرات فولاد ارزان قیمت یک سیاست تخریب کننده برای کشورهای مقصد است که موجب نابودی صنایع فولادی آن‌ها می‌شود. آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا بارها چین را به این موضوع متهم کرده‌اند. اما به نظر استیلاف این موضوع درباره کشور ما منتفی است. در واقع بازار فولاد ایران به تولیدات و محصولات تمام شده چین وابستگی زیادی دارد. حداقل تا زمانی که تکنولوژی کامل جهت تولید و ارزش افزوده کالاها در ایران نباشد، موضوع صادرات ارزان قیمت فولاد به صنایع این حوزه کشور آسیب نخواهد رساند.
اثر مثبت پیمان‌ها و تفاهم نامه‌های ایران و چین
با عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای، بسیاری از فعالان حوزه تجاری امیدوار به ایجاد مزیت‌های صادراتی در زمینه فولاد شدند. اما صادرات و مزیت‌های صادراتی به زیرساخت‌های متحدالشکل احتیاج دارد و باید بر سیاست‌های این حوزه بیشتر تمرکز شود. هم اکنون صادرات در شرایط کنونی تحریم و عدم دسترسی به ضمانت‌های بانکی، دریافت وجه کار را برای صادرکنندگان با ریسک بالایی همراه کرده است. این موضوع در خصوص صادرات مواد اولیه معدنی مورد نیاز صنایع فولادی و سنگ آهن و کنسانتره به چین هم صدق می‌کند.
امضای هرگونه تفاهم نامه‌ای حتی تفاهم نامه 25 ساله ایران و چین در صورت برقراری شرایط مساوی، به نفع ایران است. با وجود محرمانه بودن مفاد این قرارداد و عدم دسترسی به جزئیات آن، افزایش تعاملات با بزرگ‌ترین شریک تجاری، اوضاع ایران را در منطقه بهبود می‌بخشد.
