رشد صادرات نفت ایران و برنامه افزایش تولید اوپک و متحدانش، ترافیک نفت خاورمیانه را که ارزان‌تر از نفت برنت هم شده، در شرق آسیا به‌ویژه چین بیشتر کرده است. به گفته کارشناسان، این موضوع رقابت‌پذیری نفت این منطقه را نسبت به نفت‌های دیگر بالا برده است و احتمال دارد که تامین‌کنندگان دیگر نقاط نیز برای مبارزه در بازار چین به کاهش قیمت روی آورند.
تا چندی پیش کاهش تولید یکجانبه عربستان به همراه محدودیت عرضه کلی اوپک باعث کمبود گریدهای نفتی خاورمیانه شده بود که تا حدودی نفت ایران را هم برای خریداران شرق آسیا جذاب‌تر کرد. با این حال، با تصمیم اوپک‌پلاس به افزایش تولید ۲ میلیون بشکه در روز به صورت تدریجی طی ۳ ماه آینده در کنار رشد چشمگیر صادرات نفت ایران به چین که گفته می‌شود روزانه به حدود یک میلیون بشکه رسیده، رقابت‌پذیری نفت تولیدکنندگان خاورمیانه افزایش یافته و به تبع آن قیمت این گریدها کاهش پیدا کرده است. به گزارش بلومبرگ، پریمیوم قیمتی نفت برنت نسبت به نفت دبی در بیشترین حالت از سال ۲۰۱۹ قرار گرفته که نشان می‌دهد روند معکوس شده چراکه در سال گذشته قیمت نفت دبی اندکی بالاتر بود. چنین شرایطی احتمالا خریداران چینی را به سوی تقاضای بیشتر برای نفت خاورمیانه سوق خواهد داد مگر اینکه نفت‌هایی که بر اساس برنت قیمت‌گذاری می‌شوند نیز بهایشان را پایین آورده و به مبارزه بپردازند. هر اتفاقی بیفتد به سود قیمت در کوتاه‌مدت نخواهد بود. از سوی دیگر، جولین لی نویسنده بلومبرگ در تحلیلی به وضعیت موجودی‌های نفت پرداخته که بر اساس آن عنوان می‌کند اوپک‌پلاس به هدف خود در این مورد رسیده اما به این معنا نیست که پای خود را از روی ترمز تولید بردارد. در واقع، موجودی نفت در کشورهای عضو شورای همکاری و توسعه اقتصادی به اهداف مورد نظر رسیده اما همه‌جا این امر صادق نیست؛ برای مثال در شاندونگ چین یعنی جایی که عمدتا نفت ایران خریداری می‌شود، موجودی از ۳۰ میلیون بشکه در دسامبر ۲۰۱۹ به ۴۵ میلیون بشکه رسیده است. بنابراین با این شرایط، احتیاطی که اوپکی‌ها از آن سخن می‌گویند حرف بیراهی به نظر نمی‌رسد.
نفت در هفته گذشته بدترین عملکرد را در سه هفته اخیر ثبت کرد. در بازار دیروز قیمت وست تگزاس اینترمدییت (ساعت ۱۷ به وقت تهران) با ۵۳ سنت افزایش معادل ۸۹/ ۰ درصد به ۲۳/ ۶۰ دلار بر بشکه رسید. نفت برنت نیز ۶۱ سنت بالا رفت تا با بهای ۳۹/ ۶۳ دلار در هر بشکه معامله شود.
جنگ تامین‌کنندگان نفت
مبارزه برای فروش نفت در حال شدیدتر شدن است چراکه عرضه از سوی اوپک و متحدانش و به طور کلی خاورمیانه افزایش یافته که رقابت‌پذیری محموله‌های آن را بیشتر می‌کند و به طور بالقوه دیگر تولیدکنندگان در دیگر مناطق را به تخفیف در فروش نفت وادار خواهد کرد.
سیگنال هشدار را می‌توان در بزرگ‌تر شدن شکاف نفت برنت و دبی مشاهده کرد. این شکاف همیشه توسط معامله‌گران برای تعیین میزان به‌صرفه بودن محموله‌های خاورمیانه در برابر نفت برنت استفاده می‌شود که حالا به بیشترین فاصله در ۱۶ ماه اخیر رسیده؛ امری که به سود گریدهای نفتی که بر اساس شاخص برنت قیمت‌گذاری می‌شوند نیست. گریسون لیم، تحلیلگر ارشد نفت در FGE به بلومبرگ می‌گوید: «نفت ارزان‌تر زیادی وجود دارد و بیشتر آن از خاورمیانه می‌آید. محموله‌های مرتبط با نفت برنت مجبور خواهند شد تخفیف‌های بزرگی بدهند تا خریداران تقاضای خود را افزایش دهند. اما اگر این محموله‌ها به شدت با تخفیف عرضه شوند، احتمال این وجود دارد که خریداران چینی (که از خرید دست برداشته بودند)، مجددا اقدام به خرید کنند.»
اوایل ماه جاری میلادی (آوریل)، سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش تصمیم به کاهش محدودیت تولید گرفتند که از زمان سقوط قیمتی سال گذشته آغاز شده بود. تصمیم جدید اوپک‌پلاس بیش از ۲ میلیون بشکه نفت در روز را طی سه ماه منتهی به جولای به بازار بازخواهد گرداند. مبنای چنین تصمیمی این فرض بود که توزیع واکسن کرونا موجب افزایش بیشتر مصرف انرژی خواهد شد. تاکنون این برنامه توسط معمار آن یعنی عربستان مورد دفاع قرار گرفته و قیمت آتی برنت و وست تگزاس اینترمدییت از ابتدای سال ۲۰۲۱ تقریبا یک‌چهارم بالا رفته‌اند.
درحالی‌که اوپک‌پلاس برای افزایش تولید و عرضه نفت که از ابتدای ماه آینده آغاز می‌شود خود را آماده می‌کند، جریان نفت پیوسته‌ای به صورت پنهانی از ایران به چین روانه می‌شود. این امر به علاوه تعمیر و نگهداری برنامه‌ریزی شده در برخی میادین دریای شمال که جریان این نفت را کاهش می‌دهد، موجب شده بر اساس محاسبات بلومبرگ، شکاف مذکور به بیشترین حد از اواخر سال ۲۰۱۹ برسد. یعنی نفت برنت نسبت به نفت خاورمیانه که بر اساس نفت دبی قیمت گذاری می‌شود، بسیار گران‌تر شده است.
این موضوع نشانگر یک روند معکوس از چیزی است که تا چند ماه قبل شاهدش بودیم. شکاف برنت-دبی تا ماه نوامبر سال گذشته اندکی تخفیف را نشان می‌داد، به این معنا که برنت کمی ارزان‌تر بود. در اکتبر و سپتامبر نیز طی برخی روزها محموله‌های پیوند خورده با نفت دبی پرهزینه‌تر بودند. این تغییر موجب ایجاد موج‌هایی در بازار خواهد شد که خریداران را به خرید و فروشندگان را به پاسخ دادن وادار خواهد کرد. به گفته معامله‌گرانی که نخواستند نامشان فاش شود، در شرق آسیا بزرگ شدن شکاف قیمتی به این معناست که مصرف‌کنندگان احتمالا خرید نفت به‌صرفه را به صورت تک محموله نقدی از خاورمیانه افزایش خواهند داد، مگر اینکه نفتی که از حوزه آتلانتیک و غرب آفریقا می‌آید نیز کاهش یابد تا رقابت‌پذیر باقی بماند.
نشانه‌های وقوع چنین سناریویی همین حالا هم ممکن است پدیدار شده باشد. هفته گذشته گروه سونانگُل آنگولا مجددا اقدام به کاهش قیمت پیشنهادی برای محموله نفت ساتورنو که به قیمت برنت متصل است، کرد و در نهایت شرکت تجارت نفت چینی یونیپِک آن را خرید. نیجریه نیز قیمت رسمی نفت برای دو گرید خود را به کمترین میزان از ماه نوامبر پارسال رسانده است.
درحالی‌که بشکه‌های تحت تحریم ایرانی در سیستم سهمیه تولید اوپک‌پلاس نقشی ندارند، اما جریان آن هنوز فشار نزولی روی محموله‌های مرتبط با نفت دبی وارد می‌کند. محموله‌های نفت ایران به چین موجب کاهش تقاضای داخلی این کشور برای محموله‌های نقدی دیگر می‌شود.
اف.جی.ای اخیرا تخمین زد صادرات نفت، میعانات و سوخت ایران بتواند در چند ماه آینده به راحتی به ۲ میلیون بشکه در روز برسد.
بر اساس گزارش بلومبرگ، جریان نفت ایران باید با بشکه‌های اضافی اوپک‌پلاس در ماه‌های آتی برای ورود به بازار هماهنگ باشد. عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان هفته گذشته گفت تصمیم اوپک‌پلاس برای احیای تولید «یک تصمیم خوب» بوده است.
وندانا هری، موسس Vanda Insights در سنگاپور در این مورد می‌گوید: «افزایش شکاف قیمتی برای اوپک‌پلاس خوب است چراکه می‌خواهد مجددا سهم بازارش را بالا ببرد.»
وفور نفت ذخیره شده
از مهم‌ترین اهداف اوپک‌پلاس از کاهش تولید بی‌سابقه، تخلیه انبارهای نفتی از موجودی‌های اضافه بود تا از این طریق بازار شکل سابق خود را بازیابد. جولین لی، تحلیلگر بلومبرگ در گزارشی می‌گوید عربستان و روسیه به همراه دیگر تولیدکنندگان اوپک‌پلاس شاید توانسته باشند موجودی‌ها را به هدفی که داشتند برسانند اما معنای آن این نیست که آنها می‌توانند پای خود را حالا از روی ترمز تولید بردارند.
تصمیم به افزایش تولید اوپک‌پلاس برای سه ماه آینده منعکس کننده خوش‌بینی آنها نسبت به افزایش تقاضا در نیمکره شمالی همزمان با شروع تابستان است. اگرچه تا پایان ماه جولای، در مجموع حدود ۳/ ۲ میلیون بشکه نفت در روز به تولیدشان از مارس افزوده خواهد شد، اما سطح عرضه‌شان فقط به میزانی خواهد رسید که طبق توافق برای ژانویه (سه ماه قبل) برنامه‌ریزی شده بود. آنها هنوز تقریبا ۶۰ درصد محدودیت تولید یک سال گذشته را نگه خواهند داشت. تقویت قیمت نفت تا حدود زیادی مدیون دیسیپلین این گروه تولیدکنندگان و اشتیاق‌شان برای به تاخیر انداختن افزایش تولید است هرچند هدفشان برای رسیدن موجودی نفت در کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) به متوسط سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ نزدیک به تحقق است. بر اساس آخرین گزارش ماهانه اداره اطلاعات انرژی آمریکا، این هدف عملی شده است. با این حال، نباید انتظار داشت عربستان، روسیه و دیگران به طور ناگهانی سیل نفت را جاری کنند. رویکرد آنان به درستی محتاطانه باقی خواهد ماند.
اوپک‌پلاس به این دلیل روی سطوح انبارهای نفتی OECD تمرکز کرده که این کشورها عموما اطلاعات شفاف‌تری ارائه می‌دهند. ایالات متحده اطلاعات پرجزئیاتی را هر هفته منتشر می‌کند و بیشتر دیگر اعضا نیز سطح موجودی‌ها را به صورت ماهانه ارائه می‌کنند. این موضوع تضاد فاحشی با کشورهایی مانند چین دارد که اطلاعات موجودی‌هایش را به دلیل محرمانه بودن، منتشر نمی‌کنند. اما این موضوع به این معنا نیست که نمی‌توان از آنچه برای دیگر کشورها اتفاق می‌افتد، مطلع شد. در واقع، تحلیلگران با استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای و ردیابی نفتکش‌ها می‌توانند به تصویری از موجودی‌ها در برخی نقاط دنیا دست یابند. یکی از این انبارهای نفتی کلیدی خلیج «سالدانها» است که در شمال کیپ‌تاون آفریقای جنوبی واقع شده. این انبار نفتی که ۵۵ میلیون بشکه گنجایش داشته، در سال گذشته در دوره شدت گرفتن قرنطینه‌ها سریعا پر شد و حالا با همان سرعت در حال تخلیه است.
با این حال، بازاری که از این نظر کمتر در رادار اوپک‌پلاس قرار داشته، چین است. بر اساس محاسبات آژانس بین‌المللی انرژی، چین در سال گذشته سهمی ۶۰ درصدی در افزایش موجودی‌های جهانی نفت داشت و در سال ۲۰۲۰، ۳۶۷ میلیون بشکه به این موجودی‌ها افزود. بخشی از این نفت وارد انبارهای استراتژیک دولتی این کشور شد و بعید است مجددا استفاده شود مگر اینکه بحران عرضه به وجود آید.
اما موجودی‌های تجاری این کشور نیز رشد کرد. حجم نفت ذخیره شده در بنادر استان شاندونگ که محل بسیاری از پالایشگاه‌های مستقل این کشور است، از ۳۰ میلیون بشکه در دسامبر سال ۲۰۱۹ به بیش از ۵۰ میلیون بشکه در اوایل فوریه رسید. سپس متوسطی برابر با حدود ۴۵ میلیون بشکه پیدا کرد. هنوز رقم موجودی‌ها در این استان به این رقم نزدیک است چراکه پالایشگاه‌های جدیدی تاسیس شده است.
بانک مورگان استنلی هم که پیش از این قیمت نفت ۷۰ دلاری برای تابستان پیش‌بینی کرده بود، در گزارش جدیدی گفته بهای طلای سیاه احتمالا بین ۶۵ تا ۷۰ دلار بر بشکه در این بازه زمانی باشد. به گفته این بانک، اگرچه برخی از عوامل مثبت در بازار همچنان به قوت خود باقی هستند، دو عامل افزایش تعداد دکل‌های حفاری نفت در آمریکا و بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی روند قیمت‌ها را تضعیف خواهد کرد.
